Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΣΤΗΛΗ

Ανατομία

Η σπονδυλική στήλη είναι ένα από τα πιο πολύπλοκα όργανα και ο κεντρικός άξονας του ανθρώπινου σώματος πάνω στον οποίο στηρίζονται το κεφάλι, τα άνω άκρα και όλα τα όργανα του θώρακα και της κοιλιάς. Καταλήγει στη λεκάνη πάνω στην οποία μεταφέρει το συνολικό βάρος του σώματος από τη μέση και πάνω. Δεν είναι τυχαίο που η έννοια "σπονδυλική στήλη" έχει επικρατήσει να σημαίνει θεμέλιο, βάση, κεντρική στήριξη κ.α., γιατί η σπονδυλική στήλη συγκεντρώνει όλες αυτές τις ιδιότητες και είναι ο κεντρικός άξονας του σώματος πάνω στον οποίο στηρίζονται όλα τα υπόλοιπα όργανα.

Η σπονδυλική στήλη αποτελείται από στοιχεία του ερειστικού συστήματος που είναι οι σπόνδυλοι που συνδέονται μεταξύ τους με αρθρώσεις και συνδέσμους και κινούνται με τη βοήθεια των μυών.

Κάθε σπόνδυλος σχηματίζεται από το σπονδυλικό σώμα μπροστά και τους αυχένες, τα πέταλα και τις αποφύσεις προς τα πίσω. Κάθε δύο σπόνδυλοι ενώνονται μεταξύ τους με δύο αρθρώσεις πίσω και μία αμφιάρθρωση μπροστά, ανάμεσα στα σπονδυλικά σώματα, με την παρεμβολή ενός μεσοσπονδύλιου δίσκου.

Στη σχηματισμένη σπονδυλική στήλη, ακριβώς πίσω από τα σπονδυλικά σώματα, διαμορφώνεται ο σπονδυλικός σωλήνας στα πλάγια τοιχώματα του οποίου υπάρχουν τα σπονδυλικά τρήματα, δύο για κάθε μεσοσπονδύλιο διάστημα.

Εμβιομηχανική

Η ανθρώπινη σπονδυλική στήλη δεν είναι ευθεία αλλά σχηματίζει τέσσερα αλληλοδιάδοχα οβελιαία κυρτώματα. Το αυχενικό και το οσφυϊκό με την κορυφή προς τα εμπρός και το θωρακικό και το ιερό με την κορυφή προς τα πίσω. Το μέγεθος των κυρτωμάτων, εκτός από αυτό του ιερού, μεταβάλλεται με τις κινήσεις ανάλογα με την κατασκευή και τη διαμόρφωση των σπονδυλικών αρθρώσεων. Σε θέση ηρεμίας τα οβελιαία σπονδυλικά κυρτώματα είναι μικρότερα από τις 40°.

Κάθε δύο σπόνδυλοι, με την παρεμβολή ενός μεσοσπονδύλιου δίσκου, συνδέονται και σχηματίζουν μία σπονδυλική μονάδα. Οι κινήσεις σε κάθε σπονδυλική μονάδα εξαρτώνται από τη μορφή, το μέγεθος και τον προσανατολισμό των σπονδυλικών αρθρώσεων οι οποίες είναι διαφορετικές στις διάφορες μοίρες της σπονδυλικής στήλης. Το μεγαλύτερο εύρος στροφικών κινήσεων γίνεται στην πρώτη σπονδυλική μονάδα ανάμεσα στον πρώτο αυχενικό (Α1) και δεύτερο (Α2) αυχενικό σπόνδυλο.

Κάθε σπονδυλική μονάδα διακρίνεται επίσης σε τρεις κάθετες ζώνες κατανομής φορτίων οι οποίες, στη σχηματισμένη σπονδυλική στήλη, χαρακτηρίζονται σαν κολώνες, την πρόσθια, την μέση και την οπίσθια. Η πρόσθια κολώνα σχηματίζεται από τα σπονδυλικά σώματα και τον μεσοσπονδύλιο δίσκο, η μεσαία κολώνα από τους σπονδυλικούς αυχένες και τις σπονδυλικές αρθρώσεις και η οπίσθια κολώνα από τις οπίσθιες (ακανθώδεις) αποφύσεις. Η πρόσθια κολώνα έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό τη στήριξη, η μεσαία προσδιορίζει το εύρος και τις γωνίες της κίνησης ενώ η οπίσθια κολώνα χαρακτηρίζεται από τις καταφύσεις μυών και συνδέσμων που καθορίζουν συνολικά την κινητικότητα. Η εμβιομηχανική αυτή ανάλυση της κατανομής των δυνάμεων στη σπονδυλική στήλη απετέλεσε άλλωστε και την έμπνευση για τον σχεδιασμό του προσωπικού σήματος για τη σπονδυλική στήλη και για την ιστοσελίδα με την τρισδιάστατη απεικόνιση των σπονδυλικών κυρτωμάτων και τις τρεις κολώνες. 

Νωτιαίος μυελός και νωτιαίες ρίζες

Ο νωτιαίος μυελός είναι η αδιάκοπη ανατομική και λειτουργική συνέχεια του εγκεφάλου προς το υπόλοιπο σώμα. Από τον νωτιαίο μυελό βγαίνουν οι νωτιαίες ρίζες, σε ζεύγη δεξιά και αριστερά. Nωτιαίος μυελός και νωτιαίες ρίζες ανήκουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα και βρίσκονται, τυλιγμένοι και προστατευμένοι από τις μήνιγγες, μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα.

Ο νωτιαίος μυελός φτάνει μέχρι το ύψος περίπου του τελευταίου θωρακικού σπονδύλου. Από εκεί και κάτω, μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα, υπάρχουν, μέσα στις μήνιγγες, μόνο νωτιαίες ρίζες. Οι νωτιαίες ρίζες βγαίνουν από τη σπονδυλική στήλη μέσα από τα μεσοσπονδύλια τρήματα οπότε παύουν να ανήκουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα, σχηματίζουν τα αντίστοιχα περιφερικά νεύρα και ανήκουν στο περιφερικό νευρικό σύστημα.

Λειτουργία του νωτιαίου μυελού και των νωτιαίων ριζών

Μια υπεραπλουστευμένη παρομοίωση είναι να θεωρήσουμε το κεντρικό νευρικό σύστημα σαν τον κεντρικό ηλεκτρονικό υπολογιστή του ανθρώπινου σώματος όπου μαζεύονται όλες οι πληροφορίες από τα περιφερικά όργανα και απ' όπου φεύγουν όλες οι εντολές για όλα τα περιφερικά όργανα.

Τα περιφερικά νεύρα λειτουργούν σαν πολύκλωνα συνδετικά καλώδια τα οποία μεταφέρουν πληροφορίες από την περιφέρεια προς το κέντρο (αισθητικά νεύρα) και εντολές από το κέντρο προς την περιφέρεια (κινητικά νεύρα).

Tο κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλος, νωτιαίος μυελός και νωτιαίες ρίζες) επειδή βρίσκεται καλά προστατευμένο μέσα στο κρανίο και τη σπονδυλική στήλη, καλύπτεται χαλαρά από μονωτικό υλικό, δηλαδή τις μήνιγγες. Τα περιφερικά νεύρα, που αποτελούν το περιφερικό νευρικό σύστημα, επειδή είναι λιγότερο προστατευμένα έξω από το κρανίο και τη σπονδυλική στήλη, καλύπτονται από πολύ καλύτερο και πιό ανθεκτικό μονωτικό υλικό, το περινεύριο.

Τα διάφορα τμήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος εφάπτονται μεταξύ τους χωρίς διαχωριστικά. Αντίθετα, στα περιφερικά νεύρα κάθε δέσμη διαχωρίζεται από τις διπλανές της με ξεχωριστό περίβλημα, το ενδονεύριο.

Χειρουργικές επεμβάσεις δεν γίνονται χωρίς συνέπειες σε καθαρό νευρικό ιστό. Γίνονται αποκλειστικά και μόνο στα περιβλήματα τα οποία είναι η σκληρά μήνιγγα, για τον εγκέφαλο, τον νωτιαίο μυελό και τις νωτιαίες ρίζες και το περινεύριο και το ενδονεύριο, για τα περιφερικά νεύρα. Είναι τα μοναδικά ανατομικά στοιχεία τα οποία μπορούν και κόβονται ή ράβονται με επιτυχία και χωρίς συνέπειες. Εξυπακούεται ότι οποιαδήποτε επέμβαση προϋποθέτει λεπτούς χειρισμούς και γίνεται με τη βοήθεια λεπτών εργαλείων, μεγεθυντικών βοηθημάτων (μικροσκόπια) και σε πολλές περιπτώσεις, σύγχρονων μεθόδων ηλεκτρονικής πλοήγησης.

Φυσιολογία

Ο σπονδυλικός σωλήνας δεν είναι στατικός και άκαμπτος. Ακολουθεί τη σπονδυλική στήλη σε όλες τις κινήσεις. Μεγαλύτερη κινητικότητα υπάρχει στην αυχενική και οσφυϊκή μοίρα, δηλαδή στο λαιμό και τη μέση και πολύ μικρότερη στον θώρακα. Στο ιερό το οποίο έχει σχηματιστεί από συνοστέωση πέντε (5) σπονδύλων, δεν υπάρχει κίνηση.

Η χωρητικότητα (εμβαδόν) του νωτιαίου σωλήνα διαφέρει επίσης στα διάφορα επίπεδα της σπονδυλικής στήλης. Είναι συγκριτικά μεγαλύτερη στο λαιμό και τη μέση (αυχενική και οσφυϊκή μοίρα) και σχετικά μικρότερη στο θώρακα όπου γίνονται και πολύ λιγότερες και μικρότερες κινήσεις.

Οι κινήσεις είναι επόμενο να προκαλούν και μηχανικές καταπονήσεις οι οποίες έχουν ως συνέπεια μικρές ή μεγάλες φθορές στα ανατομικά στοιχεία που αποτελούν τη σπονδυλική στήλη. Αντίστοιχες είναι και οι προσπάθειες για επιδιόρθωση που γίνονται από τον ίδιο τον οργανισμό ο οποίος καλείται να θεραπεύσει οποιαδήποτε βλάβη γίνεται στο σώμα, μικρή ή μεγάλη, την χρονική περίοδο που αυτή γίνεται.

Τις περισότερες φορές αυτό γίνεται με επιτυχία. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου οι δυνατότητες του οργανισμού για επιδιόρθωση είναι περιορισμένες και το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι το επιθυμητό. Αυτό συμβαίνει όταν παρεμβαίνουν ορισμένες παθήσεις οι οποίες προκαλούν φθορές μεγαλύτερες από τις ικανότητες του οργανισμού για επιδιόρθωση, όπως π.χ. ρευματοπάθειες, ή όταν προκαλούνται υπερβολικές φθορές από υπερβολικές ή συνεχείς καταπονήσεις ή όταν μειώνεται η ικανότητα του ίδιου του οργανισμού για επιδιορθώσεις, όπως γίνεται π.χ. με το πέρασμα του χρόνου.

Κακώσεις

Οι κακώσεις είναι το αποτέλεσμα από την απότομη άσκηση δυνάμεων μεγαλύτερων από τις αντοχές των υλικών από τα οποία είνα κατασκευασμένη η σπονδυλική στήλη. Οι συνέπειες είναι ανάλογες με το μέγεθος, τη φορά, τη διάρκεια των δυνάμεων αλλά και την αντίσταση της σπονδυλικής στήλης και συνολικά του ίδιου του οργανισμού τις στιγμές του ατυχήματος. Το τελικό αποτέλεσμα είναι αυτό που αποτυπώνεται στις απεικονίσεις, μετά την κάκωση, όταν δεν επενεργούν πλέον παραμορφωτικές δυνάμεις.