ΣΚΟΛΙΩΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ
Πρόσφατα συνάντησα και εξέτασα μια κυρία με αρκετά έντονα κλινικά προβλήματα από τη μέση της. Μου έφερε και μια ακτινογραφία την οποία είχε βγάλει πριν από 15 χρόνια όπου φαινόταν η οσφυϊκή μοίρα της ΣΣ με μια μικρή σχετικά σκολίωση 19º. Αυτό που κάνει εντύπωση είναι η προτροπή του τότε θεράποντα "να μην ασχοληθεί ξανά με το θέμα". Στη σημερινή εξέταση, η σκολίωση είναι πλέον 41º και τα κλινικά ενοχλήματα πολλαπλάσια και πολύ σοβαρά.
Τα αίτια της σκολίωσης στη σπονδυλική στήλη στον ενήλικα φαίνεται ότι είναι διαφορετικά από τα αίτια παραμόρφωσης στην αναπτυσσόμενη σπονδυλική στήλη. Η αναπτυσσόμενη σπονδυλική στήλη, σε παιδιά και εφήβους, υφίσταται στροφικές τρισδιάστατες παραμορφώσεις και παραμορφώνεται στο σύνολό της. Η αναπτυγμένη σπονδυλική στήλη, στους ενήλικες, υφίσταται παραμορφώσεις στα στηρικτικά μόνο στοιχεία. Όταν λέμε στηρικτικά στοιχεία εννοούμε τις οπίσθιες σπονδυλικές αρθρώσεις και την πρόσθια αμφιάρθρωση ανάμεσα στα σπονδυλικά σώματα και στον μεσοσπονδύλιο δίσκο. Στα στηρικτικά στοιχεία συμμετέχουν οπωσδήποτε και οι σύνδεσμοι και οι μύες.
Η σκολίωση ενηλίκων χωρίζεται σε δυο βασικές κατηγορίες. Πρώτη κατηγορία είναι η σκολίωση η οποία αποτελεί την αναπόφευκτη συνέχεια της ιδιοπαθούς παιδικής ή εφηβικής σκολίωσης ενώ η δεύτερη κατηγορία είναι η σκολίωση η οποία αναπτύσσεται σε μια σπονδυλική στήλη η οποία στα προηγούμενα στάδια ήταν χωρίς καμμία παθολογία και απόλυτα ίσια. Και στις δυο κατηγορίες οι κλινικές επιπτώσεις είναι παρόμοιες αλλά οι παραμορφώσεις έχουν ορισμένες χαρακτηριστικές διαφορές. Σαν τρίτη κατηγορία σκολίωσης ενηλίκων μπορεί να θεωρηθεί οποιαδήποτε παραμόρφωση η οποία αποτελεί συνέχεια μιας παραμόρφωσης η οποία υπάρχει πριν από την ενηλικίωση αλλά δεν οφείλεται σε ιδιοπαθή σκολίωση, όπως π.χ. παραλυτική σκολίωση, συγγενείς παραμορφώσεις, διάφορα σύνδρομα κλπ.
Αιτιολογία: κύρια αιτία της επιδείνωσης ενός κυρτώματος που προϋπάρχει ή της εμφάνισης και επιδείνωσης ενός κυρτώματος στην ενήλικη σπονδυλική στήλη είναι η ασύμμετρη φθορά των στηρικτικών ανατομικών στοιχείων. Η φθορά είναι κάτι φυσιολογικά αναπόφευκτο και συμβαίνει σε όλους μας με τη διαφορά ότι, στη συντριπτική πλειοψηφία, γίνεται συμμετρικά και προοδευτικά.
Στις περιπτώσεις που προϋπάρχει ασυμμετρία (σκολίωση) η φθορά που φυσιολογικά γίνεται έχει σαν αποτέλεσμα την επιδείνωση των παραμορφώσεων που ήδη υπάρχουν. Στις περιπτώσεις όπου δεν προϋπάρχει ασυμμετρία, η ασύμμετρη φθορά των στηρικτικών ανατομικών στοιχείων προκαλεί τη δημιουργία κυρτωμάτων τα οποία όμως διαφέρουν από αυτά της ιδιοπαθούς σκολίωσης επειδή δεν είναι συμμετρικά και ελικοειδή αλλά είναι περισσότερο δυο διαστάσεων και πλαγιο-πλάγια.
Επιπτώσεις: εκτός από την παραμόρφωση, η δημιουργία ενός κυρτώματος, εκεί που δεν έπρεπε να υπάρχει, ή η αύξηση ενός κυρτώματος που ήδη υπάρχει έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα την απώλεια ύψους η οποία, όπως είναι φυσικό, είναι ανάλογη με το μέγεθος του κυρτώματος.
Δεύτερη επίπτωση, η οποία εξαρτάται άμεσα από την αιτιολογία, είναι ο πόνος ο οποίος οφείλεται στις ασύμμετρες εκφυλιστικές αλλοιώσεις και φορτίσεις των οπίσθιων σπονδυλικών αρθρώσεων. Πολλές φορές περιγράφονται, ιδιαίτερα σε απλές ακτινογραφίες, σαν οστεοαρθριτικές αλλοιώσεις.
Τρίτη επίπτωση είναι οι ασύμμετρες αλλοιώσεις και φορτίσεις των μεσοσπονδύλιων δίσκων οι οποίες επίσης μπορούν να είναι και αιτία πόνου.
Τα προηγούμενα, σε συνδυασμό με την χαλαρότητα των συνδέσμων και την αναμφισβήτητη φθορά των μυών, οδηγούν σε μια κατάσταση προοδευτικής ασύμμετρης "φθοράς" του οικοδομήματος που είναι η σπονδυλική στήλη.
Κλινικά σημεία: η απώλεια ύψους, η τοπική παραμόρφωση του σώματος αλλά πιό πολύ ο πόνος είναι τα στοιχεία που οδηγούν τον άρρωστο ή την άρρωστη στον γιατρό.
Ο πόνος, στην αρχή, περνάει εύκολα με την ξεκούραση ή και με ένα απλό παυσίπονο. Τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα όταν η παραμόρφωση μεγαλώσει, δημιουργηθεί σπονδυλική στένωση ή/και σπονδυλική αστάθεια. Στις περιπτώσεις αυτές τα συμπτώματα γίνονται πιο επίμονα αλλά και πιο έντονα, οι πόνοι είναι πλέον πιο συχνοί, εμφανίζονται και το βράδυ και η ξεκούραση και τα φάρμακα δεν είναι τόσο αποτελεσματικά.
Τα συμπτώματα είναι ανάλογα τόσο με το μέγεθος της παραμόρφωσης όσο και με την εντόπισή της. Σκολιώσεις ενηλίκων που εντοπίζονται χαμηλά, στην οσφυϊκή μοίρα, προκαλούν πιο έντονα κλινικά ενοχλήματα από σκολιώσεις οι οποίες εντοπίζονται ψηλότερα, π.χ. στον θώρακα.
Η σκολίωση των ενηλίκων εξελίσσεται, χωρίς θεραπεία, είτε σε σπονδυλική αστάθεια είτε σε σπονδυλική στένωση είτε σε συνδυασμό και των δυο καταστάσεων, ανάλογα με το μέγεθος της παραμόρφωσης.
Συντηρητική θεραπεία: η σκολίωση των ενηλίκων χωρίς ιδιαίτερα συμπτώματα αντιμετωπίζεται κατά κανόνα συντηρητικά με φάρμακα, παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη και φυσικοθεραπεία σε περιόδους κρίσεων. Οι ζώνες είναι επίσης αρκετά αποτελεσματικές ιδιαίτερα σε κυρτώματα που δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλα και ιδίως όταν δεν είναι επιδεινούμενα. Γενικά η συντηρητική θεραπεία έχει τη θέση της αλλά όχι σε περιστατικά που έχουν χάσει τη μηχανική σταθερότητά τους και παρουσιάζουν επιδείνωση των κυρτωμάτων και των συμπτωμάτων.
Χειρουργική θεραπεία: η θεραπεία της επιδεινούμενης σκολίωσης των ενηλίκων με συμπτώματα τα οποία δεν καλύπτονται εύκολα και αποτελεσματικά από απλά φάρμακα και φυσικοθεραπεία είναι αποκλειστικά χειρουργική. Μάλιστα, από τη στιγμή που τεκμηριωθεί η αστάθεια και η τάση για επιδείνωση του σκολιωτικού κυρτώματος, καλό είναι η χειρουργική επέμβαση να γίνει όσο γίνεται πιο γρήγορα γιατί "το γήρας ού γαρ έρχεται μόνον". Η αύξηση της ηλικίας συνοδεύεται από αναπόφευκτες εμφανίσεις παθήσεων οι οποίες συνοδεύουν τη μέση και μεγάλη ηλικία και οι οποίες μοιραία δυσκολεύουν και τις μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις.
Η χειρουργική θεραπεία της "σκολίωσης των ενηλίκων" στόχο έχει την καταπολέμηση του πόνου της αστάθειας και των συμπτωμάτων της σπονδυλικής στένωσης. Ακολουθεί η διόρθωση του κυρτώματος και η σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης.
Η επέμβαση γίνεται κατά κανόνα με οπίσθια προσπέλαση. Αποκαθίστανται οι στενώσεις και οι αστάθειες, διορθώνονται τα παθολογικά κυρτώματα και τέλος, γίνεται σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης στη νέα, διορθωμένη της, θέση. Απλό ακούγεται αλλά δεν είναι και καλό είναι να πραγματοποιείται όσο γίνεται πιο νωρίς γιατί είναι κάτι αναπόφευκτο.
Η σκολίωση των ενηλίκων απεικονίζει μια σπονδυλική στήλη που καταρρέει και ένα οικοδόμημα που καταρρέει αντιμετωπίζεται μόνο με μηχανικά μέσα. Οποιαδήποτε άλλη (συντηρητική) θεραπεία είναι και αναποτελεσματική όσο και μάταιη.
Συμεράσματα: Σκολίωση των ενηλίκων ονομάζεται το παθολογικό πλάγιο εκφυλιστικό κύρτωμα που εμφανίζεται σε μια προηγουμένως φυσιολογική σπονδυλική στήλη. Η σπονδυλική στήλη στον ενήλικα μπορεί επίσης να εμφανίσει επιδείνωση πλάγιων κυρτωμάτων που προϋπάρχουν από ιδιοπαθή σκολίωση ή από άλλες παθήσεις.
Η σκολίωση των ενηλίκων χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και επιμέλεια γιατί μπορεί να καταλήξει σε σοβαρές και επώδυνες παραμορφώσεις οι οποίες απαιτούν έγκαιρη και σωστή χειρουργική αντιμετώπιση.